Krantenbericht uit het Noord Hollands Dagblad van 8 februari 2023 met medewerking van Demi, onze ervaringsdeskundige en coördinator van het jeugdteam bij Parlan.
Demi (20) was opgelucht door diagnose depressie. ’Dan konden ze me in ieder geval niet op straat zetten’. Ernstige stress voor kinderen in jeugdhulp die 18 jaar worden.
Volwassen worden, dat zou een feestje moeten zijn. Maar dat is het voor veel jongeren in de jeugdhulp niet. Zeker de jongens en meiden die op een groep wonen zijn de klos: 65 procent van hen moet verhuizen na hun achttiende verjaardag. Weg zekerheid, weg thuis. De Alkmaarse Demi (20) kan erover meepraten: ,,De diagnose depressie was een opluchting, dan konden ze me in ieder geval niet op straat zetten.’’
In vijf jaar tijd woonde Demi vanaf haar veertiende op veertien plekken, kriskras verspreid over Noord-Holland. ,,In die tijd was het normaal, dat continue verhuizen. Maar het heeft me wel beschadigd. Ik kon me nergens hechten, voelde me nergens thuis.’’
Ze schat dat ze ’misschien wel driehonderd hulpverleners’ heeft gezien. ,,In het begin was ik blij voor m’n begeleider als ze zwanger was, maar later dacht ik: komt er wéér een nieuw gezicht. ’Kijk maar in m’n dossier’, zei ik als weer eens iemand kennis kwam maken.’’
Voor Demi, die is gediagnosticeerd met borderline, waren de maanden voor haar verjaardag stressvol. ,,Elke keer hoorde ik bij de overleggen dat mijn beschikking zou aflopen, en dan? Niemand wist het.’’
Elk jaar worden 3300 jongeren uit de jeugdhulp volwassen. Uit recent landelijk onderzoek van Stichting Het Vergeten kind onder 176 jongeren en 105 hulpverleners blijkt dat de huidige regels voor serieuze problemen zorgen. Meer dan één op de vijf ondervraagde jongeren die moesten vertrekken, raakten (tijdelijk) dak- of thuisloos toen ze 18 jaar werden. Een kwart wist een maand voor hun verjaardag nog niet waar ze terecht zouden komen. Door die onzekerheid ervaren zo’n negen op de tien jongeren vaak of altijd stress en hebben het gevoel er alleen voor te komen staan.
Geld besparen
Daarnaast maakt het veel uit waar een kind vandaan komt: de ene gemeente stemt veel gemakkelijker in met verlenging van jeugdhulp dan de andere, merken negen van de tien ondervraagde hulpverleners. Ook zien zij dat aanvragen soms worden afgewezen om geld te besparen.
Niet in alle vormen van jeugdhulp met verblijf is het probleem overigens even groot: zo zei 36 procent van de jongeren uit een begeleidwoneninstelling te moeten vertrekken omdat ze 18 jaar werden, bij jongeren op een woongroep was dit 65 procent.
Depressie
Op de laatste plek waar Demi vanaf haar 17de verbleef - waar ze eerst in groepsverband woonde en daarna onder lichte begeleiding zelfstandig - raakte ze ’kneiter depressief’. ,,Het klinkt heel raar, maar met die diagnose was iedereen blij, want dan zou mijn beschikking voorlopig verlengd moeten worden. Die verlenging was steeds voor een half jaar geldig, maar toch.’’
Haar begeleiders deden wat ze konden, benadrukt ze. ,,Die kwamen regelmatig nog langs om af te wassen, een rondje te lopen en één keer per week mocht ik mee-eten op de groep. Maar het was te weinig. Ik lag hele dagen in bed. Vriendinnen moesten me van het bed naar de bank helpen.’’
Omdat ze inmiddels 18 jaar was geworden, moest ze ook overstappen van de jeugd-ggz naar de reguliere ggz, waardoor ze afscheid moest nemen van haar vaste behandelaar, en werd ze verantwoordelijk voor haar eigen financiën. ,,Dat ging helemaal mis. Ik plunderde mijn spaarrekening, waardoor weer extra problemen ontstonden.’’
Ruzie
Demi’s hulpverleners probeerden een half jaar later de beschikking weer verlengd te krijgen, maar dat lukte niet. ,,Ze kregen ruzie met de gemeente Alkmaar, want die wilde echt niet verlengen.’’
Maar, ze had geluk: Demi kreeg een uitstroomwoning toegekend. ,,Daar heb ik echt mazzel mee gehad, want dat zijn heel gewilde plekken waar er maar weinig van zijn.’’ Daardoor kwam ze in ieder geval niet op straat te staan.
De depressie etterde ondertussen door. Zo erg dat ze zichzelf ging beschadigen. Ze werd acht keer onder dwang opgenomen. ,,Wat ik daar allemaal zag...Ik wist één ding zeker: zo wilde ik niet ouder worden. Ik ging serieus nadenken over de levenseindekliniek.’’
In Alkmaar zaten vorig jaar 105 jongeren van 18 jaar of ouder in verlengde jeugdhulp met verblijf. In Dijk en Waard waren dat er 46. Het is niet bekend hoe vaak verlengde jeugdhulp wordt aangevraagd of afgewezen. Dat wordt niet als zodanig geregistreerd, zeggen beide gemeenten.
Zowel Alkmaar als Dijk en Waard zeggen volwassen geworden jongeren zoveel mogelijk te helpen, onder meer door de verlengde jeugdhulp of ondersteuning vanuit de WMO. Wethouder Gerard Rep (sociaal domein) van Dijk en Waard zegt dat ’geen jongere op straat komt te staan’. Maar plaatst de kanttekening dat alleen te kunnen zeggen ’over de groep die we in beeld hebben’. Gemeente Alkmaar zegt onder meer dat het sinds 2020 het integraal Team 16+ heeft om jongeren tussen de 16 en 27 jaar met multiproblematiek ’te begeleiden naar de juiste hulp en zorg’.
Het probleem is niet dat de gemeenten onwillig zijn, zegt Mariëtte Vos, bestuurder van jeugdhulpinstelling Parlan. ,,Maar de regels en mogelijkheden per gemeente verschillen aanzienlijk, en dat is complex voor de hulpverleners. Hoe zit het hier ook alweer, denken we dan. En hoewel ik er rationeel begrip voor heb dat er voorzichtig moet worden omgegaan met budgetten, vind ik het niet oké dat een kind continu in onzekerheid leeft. Daarmee wordt je je thuisgevoel ontnomen. Het systeem is niet kindvriendelijk ingericht.’’
Parlan helpt jaarlijks circa 850 Noord-Hollandse jongeren die niet meer thuis kunnen wonen, van Kennemerland tot en met de Noordkop. Het merendeel van deze jongeren woont in pleeggezinnen of gezinshuizen. Zo’n tachtig jongeren wonen op een kleinschalige groep.
Thuis voor Noordje
Er zijn wel ontwikkelingen gaande om kinderen langdurig thuiszekerheid te bieden. Zo is, vanwege de sluiting van de gesloten instelling Transferium, in 2020 ’Een Thuis voor Noordje’ gestart. Dat is een bovenregionaal initiatief waarbij maximaal vijf jongeren kleinschalig met elkaar mogen wonen, ook na hun 18de. Er zijn al zestien locaties gerealiseerd in Velsen, Heerhugowaard, Haarlem, Amsterdam, Beverwijk en in de Kop van Noord-Holland. Een locatie in Alkmaar ketste op het allerlaatste moment af door gedoe over geld en regels. Deze woonvoorzieningen zijn echter alleen bedoeld voor jongeren met heel complexe problematiek, zijn prijzig en hebben een beperkte capaciteit.
Het loslaten van de leeftijdsgrens zal er volgens bestuurder Vos niet voor zorgen dat de jongvolwassenen maar in de hulpverlening blijven ’hangen’. ,,Want bijna iedereen wil uiteindelijk verder, op eigen benen staan. Maar in mijn ideale wereld hoeft de jongere pas te gaan als hij of zij er klaar voor is. Ik bedoel dit niet als verwijt, maar ik zou willen zeggen: laten we kijken of het anders, simpeler kan. Want de hulpverleners raken nu verstrikt, en de jongeren ook.’’
Kantelpunt
Demi vond een jaar geleden de weg naar boven, na een intensief tienwekentraject bij jeugdkliniek Yes We Can Clinics. ,,Dat is echt het kantelpunt in mijn leven geweest. Het contact met mijn familie is na jaren eindelijk weer hersteld, we hebben in december zelfs samen kerst gevierd.’’
Ze woont nog steeds in haar uitstroomwoning. ,,Het is een confronterende plek, want ik zat hier op mijn laagst, de bloedvlekken zaten op de muur. Om een nieuwe start te maken heb ik daarom, met hulp van mijn hele familie, de boel flink opgeknapt.’’
Ze studeert sociaal werk en is ervaringsdeskundige en coördinator van het jeugdteam bij Parlan. Ze wil later als ambulant crisisbegeleider gaan werken. ,,Om, waar mogelijk, te voorkomen dat kinderen uit huis worden geplaatst.’’
De achternaam van Demi is bij de redactie bekend.
Tekst: Virginia Groenendijk